2022, Vol. 4, Issue 2, Part C

معنوي يا محتوايي فورمونه په مانا او محتوا پورې اړه لري، په شکل پورې ډېر تړلي نه دي. په اکثرو صنفونو کې کېدی شي ورته مانا انتقال شي او د يوه معنوي فورم بڼه خپله کړه. البته کېدی شي فورم هم د ځينو لويو تفصيلي محتواوو په لېږد کې خپل رول ولري، خو واړه فورمونه د لنډې مانا او اوږده فورمونه د اوږدې مانا د لېږد لپاره کارول کېږي د ساري په توګه په يوه قطعه يا رباعي کې موږ نه شو کولای يوه اوږده تراژيکه او يا بله لويه پېښه بيان کړو، خو غزل، قصيده او مثنوي بيا د منځنيو او اوږدو پېښو يا غميزو د بيان لپاره په نسبي ډول ښې وسيلې دي، په تېره بيا مثنوي فورم چې شاعر يا ناظم په کې ډېر ازاد لاس لري. د دنيا لوی او اوږده داستانونه چې په منظومو فورمونو کې راغلي اکثره يې په مثنوي فورم کې ويل شوي دي. د ارسطو له خوا دا ادبياتو د عمومي ډلبندۍ ترڅنګ چې د ادبياتو محتوا يې ((پر غنايي، حماسي او ډراماتيکو برخو وېشلې وه))(۱) اوس هم دا نظريه د ادبياتو د مجموعي محتوا د ډلبندۍ له پلوه د تائيد او پاموړ برېښي، نورو ادبپوهانو هم ځينې محتوايي فورمونو ته اشاره کړې چې له هغې جملې څخه وياړنه، ويرنه، ستاينه، حبسيه، خمريه (ساقينامه) او ځينې نور فورمونه دي. په پښتو کې اکثره دا ډول معنوي فورمونه شته، خو دلته موږ غواړو يوازې پر هغو محتوايي فورمونو لنډه رڼا واچوو چې په پښتو لرغونو ادبياتو کې يې څرګندې بېلګې تر موږه رارسېدلي دي. په دې فورمونو کې وياړنه، ويرنه، ستاينه، خمريه يا ساقينامه او حکايت شامل دي. دلته غواړو په ترتيب سره پر دې ډول ډول معنوي فورمونو رڼا واچوو.